အိမ္ေထာင္ျပဳ ဓမၼသတ္က်င့္၀တ္
..........................
ရခိုင္လူမ်ဳိးတို႔၏ ဓေလ့ထံုးတမ္းမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ အခ်က္အလက္မ်ား
၁။ ထိမ္းျမားလက္ထပ္ရန္ လိုအပ္သည့္ အရည္အခ်င္းမ်ား
(က) ထိမ္းျမားလက္ထပ္ႏိုင္သည့္ အမ်ဳိးသား၏ အသက္အရြယ္
အသက္အရြယ္ကို ကန္႔သတ္ခ်က္မရွိ၊ အိမ္ေထာင္အရြယ္ ေရာက္ခ်ိန္တြင္ ထိမ္းျမားေလ့ ရွိပါသည္။ အမ်ား အားျဖင့္ အမ်ဳိးသားမ်ားမွာ အသက္(၂၀)ေက်ာ္ကို အိမ္ေထာင္အရြယ္ ေရာက္သည္ဟု ယူဆၾကသည္။ ငယ္ စဥ္ကပင္ အိမ္ေထာင္ဖက္ျပဳရန္ လ်ာထားသတ္မွတ္ခ်က္ ျပဳထားေသာ ဓေလ့လည္းရွိသည္။ ေရွးကဆိုလွ်င္ အသက္(၃၀)အထိ လူပ်ဳိအျဖစ္ သတ္မွတ္၍ အိမ္ေထာင္ လက္ထပ္ႏိုင္သည္။
(ခ) ထိမ္းျမားလက္ထပ္ႏိုင္သည့္ အမ်ဳိးသမီး၏ အသက္အရြယ္
အမ်ဳိးသမီးမွာ အသက္(၁၆)ႏွစ္မွစ၍ အပ်ဳိရြယ္ေရာက္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အပ်ဳိရြယ္ေရာက္သည့္ အရြယ္က စ၍ ထိ္မ္းျမားလက္ထပ္ႏိုင္သည္။ ပုခက္တြင္းငယ္စဥ္ကပင္ လက္ထပ္ထိမ္းျမားရန္ကတိျပဳ၍ ေစ့စပ္ေၾကာင္း လမ္း ထိမ္းျမားျခင္းသေဘာလည္း ရွိၾကပါသည္။ ၄င္းကို က်မ္းဂန္အလိုအရ သာရကၡမိန္းမဟု ေခၚသည္။
(ဂ) အမ်ဳိးသား (သို႔မဟုတ္) အမ်ဳိးသမီး လက္ထပ္ထိမ္းျမားရာ၌ မိဘ(သို႔မဟုတ္) မိဘမရွိပါက အုပ္ထိန္းသူ ၏ သေဘာတူညီခ်က္ရယူရန္ လိုမလို
လိုအပ္သည္။ အုပ္ထိန္းသူႏွင့္ ကင္း၍မရႏိုင္။ အမိအုပ္ထိန္းေသာ မိန္းမစသည္ျဖင့္ အုပ္ထိန္းျခင္းရွိေသာ မိန္းမ (၂၀)ရွိ၏ဟု က်မ္းဂန္၌လာ၏။ ဤအုပ္ထိန္းျခင္းႏွင့္ မကင္းေသာ အမ်ဳိးသား၊ အမ်ဳိးသမီးတို႔သည္ မိမိကာမကို သေဘာတူကလည္း အုပ္ထိန္းသူက အခြင့္မရလွ်င္ အျပစ္ဒဏ္ရွိသည္ဟု မႏုက်ယ္ဓမၼသတ္၌ ပါရွိသည္။ က်မ္းဂန္တြင္လည္း ကာေမသုမိစာၦစာရကံ ထိုက္သည္ဟု ဆို၏။
၂။ ထိမ္းျမားလက္ထပ္ျခင္း
(က) လက္ထပ္ပံုလက္ထပ္နည္း
ေစ့စပ္ေၾကာင္းလမ္း ကတိခံ၀န္ခ်က္ျဖင့္ လက္ထပ္ပံု၊ ေရခြက္၌ လက္ဆံုခ်၍ လက္ထပ္ပံု၊ ပြဲလမ္းသဘင္ျပဳ၍ အမ်ဳိးသမီးအိမ္သို႔ အမ်ဳိးသားကိုပို႔၍ လက္ထပ္ပံု (သမက္တက္သည္ ဟူူူူူူူူူူူူူူ၏) အမ်ဳိးသားအိမ္သို႔ အမ်ဳိးသမီးကို ပို႔၍ လက္ထပ္ပံုကို မင္းတင္လက္ထပ္သည္ဟု ဆိုသည္။
လက္ထပ္ပြဲကို စတင္ေသာအခါ အညြန္႔ရွိသူ အမ်ဳိးသမီးက ခ်ည္ခင္ကိုကိုင္၍ အမ်ဳိးသမီး၊ အမ်ဳိးသားႏွစ္ဦး စလံုးတို႔ မဂၤလာေနရာကို လည္းေကာင္း၊ ယင္းတို႔၏ အိပ္ရာလိပ္၊ ေသတၱာစေသာ ပစၥည္းတို႔ကို လည္း ေကာင္း၊ ကာရံတားဆီး၍ ရစ္ပတ္ရသည္။ ဤသည္ကိုပင္ ထိမ္းျမားသည္ဟု ေခၚသည္။ ပထမစတိ ထိမ္း ျမားျခင္းမည္၏။ အညြန္႔ရွိသူ ဆိုသည္မွာ သားဦး၊သမီးဦး မပ်က္စီးဘဲ အသက္ထင္ရွား ရွိျခင္းကို အညြန္႔ရွိ သည္ဟု ဆိုသည္။
ထို႔သို႔ျမားၿပီးေနာက္ အမ်ဳိးသား၊ အမ်ဳိးသမီးတို႔ ထမင္းလက္ဆံု စားၾကရသည္။ ေရဖလားတြင္ အတူလက္ ေဆးၾကရသည္။ မိဘ(သို႔မဟုတ္) အုပ္ထိန္းသူမ်ားက ထမင္းဆုပ္ခံရသည္။ အညြန္႔ရွိသူ ဇနီးေမာင္ႏွံတို႔က အမ်ဳိးသား၊အမ်ဳိးသမီး ညာလက္တို႔ကိုယူၿပီး လက္ထပ္ေပးသည္။ ထို႔ေနာက္ ေရစင္သြန္းေလာင္းၿပီး ထိမ္းျမား မွဳ ၿပီးဆံုးေလသည္။ လက္ထပ္ပံု လက္ထပ္နည္း၌ ရပ္ရြာလူႀကီး မိဘမ်ား ေရွ႕ေမွာက္တြင္ ထမင္းလက္ဆံု စားျခင္း၊ ေကၽြးေမြးဧည့္ခံျခင္းျဖင့္ အၾကင္လင္မယားျဖစ္ေၾကာင္း၊ လက္ထပ္ ထိမ္းျမား ေၾကာင္း အသိအမွတ္ ျပဳရာ ထင္ရွားၿပီးျဖစ္ပါသည္။
(ခ) ထိမ္းျမားလက္ထပ္ရာေရာက္ေၾကာ
အထက္ေဖာ္ျပပါ လက္ထပ္ပံု လက္ထပ္နည္းအရ ရပ္ရြာလူႀကီး မိဘမ်ား၏ ေရွ႕ေမွာက္၌ တရား၀င္လက္ဆံု စားျခင္း အၿပီးတြင္ပင္ ထိမ္းျမားလက္ထပ္ရာ ေရာက္ေၾကာင္း အသိအမွတ္ျပဳၾကသည္။ လက္ဆံုမစားေသာ သူမ်ားကို လင္မယားဟု အသိအမွတ္ မျပဳၾကေခ်။
၃။ လင္မယား ကြာရွင္းျခင္း၊ ျပတ္စဲျခင္း
(က) ႏွစ္ဦးသေဘာတူ လင္မယားကြာရွင္းလိုပါက မည္သို႔မည္ပံု ေဆာင္ရြက္သည္
ကြာရွင္းျခင္း၊ ျပတ္စဲျခင္း အေၾကာင္း ပါရွိေသာ ေပးစာကို ေပး၍လည္းေကာင္း၊ သို႔မဟုတ္ လူႀကီးမိဘ ေရွ႕ ေမွာက္၌ ေျပာဆိုျဖင္းျဖင့္ ကြာရွင္းျပတ္စဲရပါသည္။
(ခ) လင္ သို႔မဟုတ္ မယားက ကြာရွင္းလိုပါက မည္သည့္အေၾကာင္း အခ်က္မ်ားေပၚတြင္ အေျခခံ၍ မည္သို႔ မည္ပံု ေဆာင္ရြက္သည္
အခ်င္းခ်င္း ခိုက္ရန္ျဖစ္ျခင္း၊ စကားမ်ားျခင္း၊ သားလင္က်င့္၀တ္ ခၽြတ္ယြင္းျခင္း၊ စာရိတၱပ်က္စီးျခင္း၊ မေကၽြး ေမြးႏိုင္ျခင္း၊ တစ္ဦးကို တစ္ဦး ယံုမွားသံသယ ျဖစ္ျခင္း၊ ကိုယ္ထိလက္ေရာက္ က်ဴးလြန္မိျခင္း စေသာ အ ေၾကာင္းမ်ားအေပၚ အေျခခံ၍ ကြာရွင္းမွဳကို အထက္ပါ (က) အတိုင္း ေဆာင္ရြက္ရသည္။
(ဂ) မည္သည့္အေျခအေနတြင္ လင္မယားျပတ္စဲျခင္း ေျမာက္သည္
တရား၀င္ကြာရွင္းစာေပးျခင္း၊
(ဃ) လင္မယားမျပတ္စဲဘဲ ေနာက္ထပ္အိမ္ေထာင္ျပဳခြင့္ ရွိမရွိ
အခင္းခ်င္း ၾကည္ျဖဴပါက အိမ္ေထာင္ျပဳခြင့္ရွိသည္။ သို႔ေသာ္ ပထမအိမ္ေထာင္ ျပတ္စဲမွဳ မျဖစ္ေစရ။ ေနာက္ အိမ္ေထာင္ကို မယားငယ္၊ လင္ငယ္ဟူ၍ ႏွိမ့္ခ်၍ ေခၚဆိုသံုးႏွဳန္းသည္။
၄။ ပစၥည္းပိုင္ဆိုင္ျခင္း
(က) အသက္ထင္ရွားရွိစဥ္ လင္ႏွင့္မယားတို႔၏ ေရႊ႕ေျပာင္းႏိုင္ေသာ ပစၥည္း၊ မေရႊ႕ေျပာင္းႏိုင္ေသာ ပစၥည္း မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ လင္၏ပစၥည္းကို မယားက ပိုင္ဆိုင္ခြင့္ ရွိ၊မရွိ၊ မယားပစၥည္းကို လင္က ပိုင္ဆိုင္ခြင့္ ရွိ၊ မရွိ၊ ပိုင္ဆိုင္ခြင့္ရွိပါက မည္သို႔မည္ပံု ပိုင္ဆိုင္သည္
အသက္ထင္ရွားရွိစဥ္ ခန္း၀င္ပစၥည္းဆိုေသာ အမ်ဳိးသမီးအား အမ်ဳိးသားဘက္မွ ေပးေဆာင္ရေသာ လက္ ၀တ္လက္စား၊ ရတနာ ေရႊေငြပစၥည္းမ်ားကို အမ်ဳိးသမီးက တရား၀င္ ကြာရွင္းမျပတ္စဲသေရြ႕ ကာလပတ္လံုး ပိုင္ဆိုင္ခြင့္ရွိၿပီး အမ်ဳိးသားမ်ားႏွင့္ မသက္ဆိုင္ေခ်။ အမ်ဳိးသမီးက သူမ၏ သေဘာဆႏၵအရ လင္ေယာက်္ား ႏွင့္ ကြာရွင္းျပတ္စဲျခင္းျပဳလွ်င
(ခ) လင္ (သို႔မဟုတ္) မယားေသဆံုးပါက က်န္အိမ္ေထာင္ဖက္က လက္ထပ္ထိမ္းျမားလွ်င္ သားသမီးမ်ား သို႔မဟုတ္ အျခားေဆြမ်ဳိးမ်ားက ပစၥည္းပိုင္ဆိုင္ခြင့္ မည္သို႔ရွိသည္
လင္ သို႔မဟုတ္ မယားေသဆံုး၍ က်န္အိမ္ေထာင္ဖက္က လက္ထပ္ထိမ္းျမားျပဳလွ်င္ ထိုအိမ္ေထာင္ဖက္က ပင္ ပစၥည္းပိုင္ဆိုင္ခြင့္ရွိသည
၅။ ပစၥည္းခြဲေ၀ျခင္း
(က) ႏွစ္ဦးသေဘာတူ ကြာရွင္းပါက ပစၥည္းမ်ားကို မည္သို႔မည္ပံု ခြဲေ၀သည္
ႏွစ္ဦးသေဘာတူ ကြာရွင္းပါက အမ်ဳိးသမီး၌ ခန္း၀င္ပစၥည္းကိုရရွိျခင္း၊
(ခ) လင္(သို႔မဟုတ္) မယား၏ ဆႏၵေၾကာင့္ ကြာရွင္းပါက ပစၥည္းကို မည္သို႔မည္ပံု ခြဲေ၀သည္
လင္၏ဆႏၵေၾကာင့္ ကြာရွင္းလွ်င္ ခန္း၀င္ပစၥည္းကို မယားအား ေပးေဆာင္ရသည္။ မယား၏ ဆႏၵေၾကာင့္ ကြာရွင္းပါက ပစၥည္းမ်ားကို လင္သို႔ ခြဲေ၀ေပးရသည္။
၆။ ပစၥည္းဆက္ခံျခင္း
(က) လင္(သို႔မဟုတ္) မယား ေသဆံုးပါက ေ႐ႊ႔ေျပာင္းႏိုင္ေသာ ပစၥည္း၊ မေ႐ႊ႔ေျပာင္းႏိုင္ေသာ ပစၥည္းမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ လင္၏ပစၥည္းကို မယား (သို႔မဟုတ္) အျခားေဆြမ်ဳိးမ်ားက ဆက္ခံပိုင္ခြင့္ ရွိမရွိ၊ မယား၏ပစၥည္း ကို လင္(သို႔မဟုတ္) အျခားေဆြမ်ဳိးမ်ားက ဆက္ခံပိုင္ခြင့္ ရွိမရွိ၊ ဆက္ခံပိုင္ခြင့္ရွိပါက မည္သို႔မည္ပံု ဆက္ခံ သည္
လင္ေသ မယားပိုင္၊ မယားေသ လင္ပိုင္ စနစ္ျဖစ္၍ လင္၏ပစၥည္း မယား၊ မယား၏ပစၥည္းကို လင္သာ ပိုင္ ဆိုင္ခြင့္ရွိသည္။ အျခားေဆြမ်ဳိးမ်ား ဆက္ခံ ပိုင္ခြင့္ မရွိပါ။
(ခ) မိဘႏွစ္ပါးစလံုး ေသဆံုးလွ်င္ သားသမီးမ်ား သို႔မဟုတ္ ေဆြမ်ဳိးမ်ားက ပစၥည္းကို မည္သို႔ဆက္ခံသည္
မိဘႏွစ္ပါးစလံုး ေသဆံုးလွ်င္ သားသမီးမ်ားက ဆက္ခံရမည္။ သားသမီးမရွိက ေမြးေကၽြးသူ၊ ေစာင့္ေရွာက္ ျပဳစုသူ၊ သၿဂၤိဳဟ္သူမ်ားသာ ဆက္ခံရသည္။
(ဂ) ေျမးမ်ား၏ အေမြဆက္ခံခြင့္ မည္သို႔ရွိသည္
အဘိုးအဘြားမ်ား၌ အေမြဆက္ခံႏိုင္ေသာ သားမယား၊ သားသမီးမရွိက ေျမးမ်ား အေမြက္ခံပိုင္ခြင့္ ရွိသည္။
(ဃ) လင္(သို႔မဟုတ္) မယားသည္ ေသတမ္းစာ ျပဳလုပ္ခြင့္ ရွိ၊ မရွိ
လင္(သို႔မဟုတ္) မယား ေသတမ္းစာ ျပဳလုပ္ခြင့္ရွိသည္။ ေသတမ္းစာႏွင့္ သေဘာတူ အက်ဳိးသက္ေရာက္ ေသာ ေသခါနီးဆဲ အသိသက္ေသမ်ား ေရွ႕ေမွာက္ေျပာဆို မွာၾကားထားျခင္းလည္း ရွိပါသည္။ ၄င္းမွာလည္း ေသတမ္းစာႏွင့္ အက်ဳိးတူ သက္ေရာက္သည္။
၇။ သားသမီးေမြးစားျခင္း
ရွိပါသည္။ မိဘႏွစ္ပါးစလံုးက ျဖစ္ေစ၊ တစ္ဦးဦးက ျဖစ္ေစ ေမြးစားႏိုင္သည္။ မိဘႏွစ္ဦးစလံုး သေဘာတူ ေမြးစားျခင္းသာမ်ားသည္။ ေမြးစားခံရမည့္သူ၏ အသက္အရြယ္ ကန္႔သတ္ခ်က္ မရွိပါ။ ႏို႔စို႔အရြယ္ကပင္ ႏို႔တိုက္ေမြးစားေလ့ ရွိသည္။
၈။ သားသမီးမ်ား ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ျခင္
လင္မယား ကြာရွင္းသည့္အခါတြင္ သားသမီးကေလးမ်ားကို သူတို႔၏ ဆႏၵအရ ခြဲယူ၍ျဖစ္ေစ၊ လံုး၀ မယား (သို႔) လင္အား အပ္ႏွင္းေပး၍ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ခြင္
၉။ မယားစရိတ္၊ ကေလးစရိတ္
လင္ကမယားအေပၚ မျပဳစုမေကၽြးေမြးျခင္းျဖင့္
၁၀။ အေထြေထြ
ရခိုင္ လက္ထပ္ထိမ္းျမားမွဳ၊ကြာရွင္
မွတ္ခ်က္။ ။ ရခိုင္ျပည္နယ္မွ ရခိုင္ယဥ္ေက်းမွဳႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေတာင္းခံခ်က္အရ ေမာင္ေတာၿမိဳ႕နယ္ ျပည္သူ႔ေကာင္စီ၏ ေမးျမန္းခ်က္ကို ၁၉-၈-၈၆ ေန႔က ေျဖဆိုေပးခ့ဲရျခင္း ျဖစ္သည္။
နတ္ျမစ္-စန္းေအာင္
(အရွင္ စကိၠႏၵ- ရခိုင္ယဥ္ေက်းမွဳမ်ား အမွတ္(၆)မွ-)
..........................
ရခိုင္လူမ်ဳိးတို႔၏ ဓေလ့ထံုးတမ္းမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ အခ်က္အလက္မ်ား
၁။ ထိမ္းျမားလက္ထပ္ရန္ လိုအပ္သည့္ အရည္အခ်င္းမ်ား
(က) ထိမ္းျမားလက္ထပ္ႏိုင္သည့္ အမ်ဳိးသား၏ အသက္အရြယ္
အသက္အရြယ္ကို ကန္႔သတ္ခ်က္မရွိ၊ အိမ္ေထာင္အရြယ္ ေရာက္ခ်ိန္တြင္ ထိမ္းျမားေလ့ ရွိပါသည္။ အမ်ား အားျဖင့္ အမ်ဳိးသားမ်ားမွာ အသက္(၂၀)ေက်ာ္ကို အိမ္ေထာင္အရြယ္ ေရာက္သည္ဟု ယူဆၾကသည္။ ငယ္ စဥ္ကပင္ အိမ္ေထာင္ဖက္ျပဳရန္ လ်ာထားသတ္မွတ္ခ်က္ ျပဳထားေသာ ဓေလ့လည္းရွိသည္။ ေရွးကဆိုလွ်င္ အသက္(၃၀)အထိ လူပ်ဳိအျဖစ္ သတ္မွတ္၍ အိမ္ေထာင္ လက္ထပ္ႏိုင္သည္။
(ခ) ထိမ္းျမားလက္ထပ္ႏိုင္သည့္ အမ်ဳိးသမီး၏ အသက္အရြယ္
အမ်ဳိးသမီးမွာ အသက္(၁၆)ႏွစ္မွစ၍ အပ်ဳိရြယ္ေရာက္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အပ်ဳိရြယ္ေရာက္သည့္ အရြယ္က စ၍ ထိ္မ္းျမားလက္ထပ္ႏိုင္သည္။ ပုခက္တြင္းငယ္စဥ္ကပင္ လက္ထပ္ထိမ္းျမားရန္ကတိျပဳ၍ ေစ့စပ္ေၾကာင္း လမ္း ထိမ္းျမားျခင္းသေဘာလည္း ရွိၾကပါသည္။ ၄င္းကို က်မ္းဂန္အလိုအရ သာရကၡမိန္းမဟု ေခၚသည္။
(ဂ) အမ်ဳိးသား (သို႔မဟုတ္) အမ်ဳိးသမီး လက္ထပ္ထိမ္းျမားရာ၌ မိဘ(သို႔မဟုတ္) မိဘမရွိပါက အုပ္ထိန္းသူ ၏ သေဘာတူညီခ်က္ရယူရန္ လိုမလို
လိုအပ္သည္။ အုပ္ထိန္းသူႏွင့္ ကင္း၍မရႏိုင္။ အမိအုပ္ထိန္းေသာ မိန္းမစသည္ျဖင့္ အုပ္ထိန္းျခင္းရွိေသာ မိန္းမ (၂၀)ရွိ၏ဟု က်မ္းဂန္၌လာ၏။ ဤအုပ္ထိန္းျခင္းႏွင့္ မကင္းေသာ အမ်ဳိးသား၊ အမ်ဳိးသမီးတို႔သည္ မိမိကာမကို သေဘာတူကလည္း အုပ္ထိန္းသူက အခြင့္မရလွ်င္ အျပစ္ဒဏ္ရွိသည္ဟု မႏုက်ယ္ဓမၼသတ္၌ ပါရွိသည္။ က်မ္းဂန္တြင္လည္း ကာေမသုမိစာၦစာရကံ ထိုက္သည္ဟု ဆို၏။
၂။ ထိမ္းျမားလက္ထပ္ျခင္း
(က) လက္ထပ္ပံုလက္ထပ္နည္း
ေစ့စပ္ေၾကာင္းလမ္း ကတိခံ၀န္ခ်က္ျဖင့္ လက္ထပ္ပံု၊ ေရခြက္၌ လက္ဆံုခ်၍ လက္ထပ္ပံု၊ ပြဲလမ္းသဘင္ျပဳ၍ အမ်ဳိးသမီးအိမ္သို႔ အမ်ဳိးသားကိုပို႔၍ လက္ထပ္ပံု (သမက္တက္သည္ ဟူူူူူူူူူူူူူူ၏) အမ်ဳိးသားအိမ္သို႔ အမ်ဳိးသမီးကို ပို႔၍ လက္ထပ္ပံုကို မင္းတင္လက္ထပ္သည္ဟု ဆိုသည္။
လက္ထပ္ပြဲကို စတင္ေသာအခါ အညြန္႔ရွိသူ အမ်ဳိးသမီးက ခ်ည္ခင္ကိုကိုင္၍ အမ်ဳိးသမီး၊ အမ်ဳိးသားႏွစ္ဦး စလံုးတို႔ မဂၤလာေနရာကို လည္းေကာင္း၊ ယင္းတို႔၏ အိပ္ရာလိပ္၊ ေသတၱာစေသာ ပစၥည္းတို႔ကို လည္း ေကာင္း၊ ကာရံတားဆီး၍ ရစ္ပတ္ရသည္။ ဤသည္ကိုပင္ ထိမ္းျမားသည္ဟု ေခၚသည္။ ပထမစတိ ထိမ္း ျမားျခင္းမည္၏။ အညြန္႔ရွိသူ ဆိုသည္မွာ သားဦး၊သမီးဦး မပ်က္စီးဘဲ အသက္ထင္ရွား ရွိျခင္းကို အညြန္႔ရွိ သည္ဟု ဆိုသည္။
ထို႔သို႔ျမားၿပီးေနာက္ အမ်ဳိးသား၊ အမ်ဳိးသမီးတို႔ ထမင္းလက္ဆံု စားၾကရသည္။ ေရဖလားတြင္ အတူလက္ ေဆးၾကရသည္။ မိဘ(သို႔မဟုတ္) အုပ္ထိန္းသူမ်ားက ထမင္းဆုပ္ခံရသည္။ အညြန္႔ရွိသူ ဇနီးေမာင္ႏွံတို႔က အမ်ဳိးသား၊အမ်ဳိးသမီး ညာလက္တို႔ကိုယူၿပီး လက္ထပ္ေပးသည္။ ထို႔ေနာက္ ေရစင္သြန္းေလာင္းၿပီး ထိမ္းျမား မွဳ ၿပီးဆံုးေလသည္။ လက္ထပ္ပံု လက္ထပ္နည္း၌ ရပ္ရြာလူႀကီး မိဘမ်ား ေရွ႕ေမွာက္တြင္ ထမင္းလက္ဆံု စားျခင္း၊ ေကၽြးေမြးဧည့္ခံျခင္းျဖင့္ အၾကင္လင္မယားျဖစ္ေၾကာင္း၊ လက္ထပ္ ထိမ္းျမား ေၾကာင္း အသိအမွတ္ ျပဳရာ ထင္ရွားၿပီးျဖစ္ပါသည္။
(ခ) ထိမ္းျမားလက္ထပ္ရာေရာက္ေၾကာ
အထက္ေဖာ္ျပပါ လက္ထပ္ပံု လက္ထပ္နည္းအရ ရပ္ရြာလူႀကီး မိဘမ်ား၏ ေရွ႕ေမွာက္၌ တရား၀င္လက္ဆံု စားျခင္း အၿပီးတြင္ပင္ ထိမ္းျမားလက္ထပ္ရာ ေရာက္ေၾကာင္း အသိအမွတ္ျပဳၾကသည္။ လက္ဆံုမစားေသာ သူမ်ားကို လင္မယားဟု အသိအမွတ္ မျပဳၾကေခ်။
၃။ လင္မယား ကြာရွင္းျခင္း၊ ျပတ္စဲျခင္း
(က) ႏွစ္ဦးသေဘာတူ လင္မယားကြာရွင္းလိုပါက မည္သို႔မည္ပံု ေဆာင္ရြက္သည္
ကြာရွင္းျခင္း၊ ျပတ္စဲျခင္း အေၾကာင္း ပါရွိေသာ ေပးစာကို ေပး၍လည္းေကာင္း၊ သို႔မဟုတ္ လူႀကီးမိဘ ေရွ႕ ေမွာက္၌ ေျပာဆိုျဖင္းျဖင့္ ကြာရွင္းျပတ္စဲရပါသည္။
(ခ) လင္ သို႔မဟုတ္ မယားက ကြာရွင္းလိုပါက မည္သည့္အေၾကာင္း အခ်က္မ်ားေပၚတြင္ အေျခခံ၍ မည္သို႔ မည္ပံု ေဆာင္ရြက္သည္
အခ်င္းခ်င္း ခိုက္ရန္ျဖစ္ျခင္း၊ စကားမ်ားျခင္း၊ သားလင္က်င့္၀တ္ ခၽြတ္ယြင္းျခင္း၊ စာရိတၱပ်က္စီးျခင္း၊ မေကၽြး ေမြးႏိုင္ျခင္း၊ တစ္ဦးကို တစ္ဦး ယံုမွားသံသယ ျဖစ္ျခင္း၊ ကိုယ္ထိလက္ေရာက္ က်ဴးလြန္မိျခင္း စေသာ အ ေၾကာင္းမ်ားအေပၚ အေျခခံ၍ ကြာရွင္းမွဳကို အထက္ပါ (က) အတိုင္း ေဆာင္ရြက္ရသည္။
(ဂ) မည္သည့္အေျခအေနတြင္ လင္မယားျပတ္စဲျခင္း ေျမာက္သည္
တရား၀င္ကြာရွင္းစာေပးျခင္း၊
(ဃ) လင္မယားမျပတ္စဲဘဲ ေနာက္ထပ္အိမ္ေထာင္ျပဳခြင့္ ရွိမရွိ
အခင္းခ်င္း ၾကည္ျဖဴပါက အိမ္ေထာင္ျပဳခြင့္ရွိသည္။ သို႔ေသာ္ ပထမအိမ္ေထာင္ ျပတ္စဲမွဳ မျဖစ္ေစရ။ ေနာက္ အိမ္ေထာင္ကို မယားငယ္၊ လင္ငယ္ဟူ၍ ႏွိမ့္ခ်၍ ေခၚဆိုသံုးႏွဳန္းသည္။
၄။ ပစၥည္းပိုင္ဆိုင္ျခင္း
(က) အသက္ထင္ရွားရွိစဥ္ လင္ႏွင့္မယားတို႔၏ ေရႊ႕ေျပာင္းႏိုင္ေသာ ပစၥည္း၊ မေရႊ႕ေျပာင္းႏိုင္ေသာ ပစၥည္း မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ လင္၏ပစၥည္းကို မယားက ပိုင္ဆိုင္ခြင့္ ရွိ၊မရွိ၊ မယားပစၥည္းကို လင္က ပိုင္ဆိုင္ခြင့္ ရွိ၊ မရွိ၊ ပိုင္ဆိုင္ခြင့္ရွိပါက မည္သို႔မည္ပံု ပိုင္ဆိုင္သည္
အသက္ထင္ရွားရွိစဥ္ ခန္း၀င္ပစၥည္းဆိုေသာ အမ်ဳိးသမီးအား အမ်ဳိးသားဘက္မွ ေပးေဆာင္ရေသာ လက္ ၀တ္လက္စား၊ ရတနာ ေရႊေငြပစၥည္းမ်ားကို အမ်ဳိးသမီးက တရား၀င္ ကြာရွင္းမျပတ္စဲသေရြ႕ ကာလပတ္လံုး ပိုင္ဆိုင္ခြင့္ရွိၿပီး အမ်ဳိးသားမ်ားႏွင့္ မသက္ဆိုင္ေခ်။ အမ်ဳိးသမီးက သူမ၏ သေဘာဆႏၵအရ လင္ေယာက်္ား ႏွင့္ ကြာရွင္းျပတ္စဲျခင္းျပဳလွ်င
(ခ) လင္ (သို႔မဟုတ္) မယားေသဆံုးပါက က်န္အိမ္ေထာင္ဖက္က လက္ထပ္ထိမ္းျမားလွ်င္ သားသမီးမ်ား သို႔မဟုတ္ အျခားေဆြမ်ဳိးမ်ားက ပစၥည္းပိုင္ဆိုင္ခြင့္ မည္သို႔ရွိသည္
လင္ သို႔မဟုတ္ မယားေသဆံုး၍ က်န္အိမ္ေထာင္ဖက္က လက္ထပ္ထိမ္းျမားျပဳလွ်င္ ထိုအိမ္ေထာင္ဖက္က ပင္ ပစၥည္းပိုင္ဆိုင္ခြင့္ရွိသည
၅။ ပစၥည္းခြဲေ၀ျခင္း
(က) ႏွစ္ဦးသေဘာတူ ကြာရွင္းပါက ပစၥည္းမ်ားကို မည္သို႔မည္ပံု ခြဲေ၀သည္
ႏွစ္ဦးသေဘာတူ ကြာရွင္းပါက အမ်ဳိးသမီး၌ ခန္း၀င္ပစၥည္းကိုရရွိျခင္း၊
(ခ) လင္(သို႔မဟုတ္) မယား၏ ဆႏၵေၾကာင့္ ကြာရွင္းပါက ပစၥည္းကို မည္သို႔မည္ပံု ခြဲေ၀သည္
လင္၏ဆႏၵေၾကာင့္ ကြာရွင္းလွ်င္ ခန္း၀င္ပစၥည္းကို မယားအား ေပးေဆာင္ရသည္။ မယား၏ ဆႏၵေၾကာင့္ ကြာရွင္းပါက ပစၥည္းမ်ားကို လင္သို႔ ခြဲေ၀ေပးရသည္။
၆။ ပစၥည္းဆက္ခံျခင္း
(က) လင္(သို႔မဟုတ္) မယား ေသဆံုးပါက ေ႐ႊ႔ေျပာင္းႏိုင္ေသာ ပစၥည္း၊ မေ႐ႊ႔ေျပာင္းႏိုင္ေသာ ပစၥည္းမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ လင္၏ပစၥည္းကို မယား (သို႔မဟုတ္) အျခားေဆြမ်ဳိးမ်ားက ဆက္ခံပိုင္ခြင့္ ရွိမရွိ၊ မယား၏ပစၥည္း ကို လင္(သို႔မဟုတ္) အျခားေဆြမ်ဳိးမ်ားက ဆက္ခံပိုင္ခြင့္ ရွိမရွိ၊ ဆက္ခံပိုင္ခြင့္ရွိပါက မည္သို႔မည္ပံု ဆက္ခံ သည္
လင္ေသ မယားပိုင္၊ မယားေသ လင္ပိုင္ စနစ္ျဖစ္၍ လင္၏ပစၥည္း မယား၊ မယား၏ပစၥည္းကို လင္သာ ပိုင္ ဆိုင္ခြင့္ရွိသည္။ အျခားေဆြမ်ဳိးမ်ား ဆက္ခံ ပိုင္ခြင့္ မရွိပါ။
(ခ) မိဘႏွစ္ပါးစလံုး ေသဆံုးလွ်င္ သားသမီးမ်ား သို႔မဟုတ္ ေဆြမ်ဳိးမ်ားက ပစၥည္းကို မည္သို႔ဆက္ခံသည္
မိဘႏွစ္ပါးစလံုး ေသဆံုးလွ်င္ သားသမီးမ်ားက ဆက္ခံရမည္။ သားသမီးမရွိက ေမြးေကၽြးသူ၊ ေစာင့္ေရွာက္ ျပဳစုသူ၊ သၿဂၤိဳဟ္သူမ်ားသာ ဆက္ခံရသည္။
(ဂ) ေျမးမ်ား၏ အေမြဆက္ခံခြင့္ မည္သို႔ရွိသည္
အဘိုးအဘြားမ်ား၌ အေမြဆက္ခံႏိုင္ေသာ သားမယား၊ သားသမီးမရွိက ေျမးမ်ား အေမြက္ခံပိုင္ခြင့္ ရွိသည္။
(ဃ) လင္(သို႔မဟုတ္) မယားသည္ ေသတမ္းစာ ျပဳလုပ္ခြင့္ ရွိ၊ မရွိ
လင္(သို႔မဟုတ္) မယား ေသတမ္းစာ ျပဳလုပ္ခြင့္ရွိသည္။ ေသတမ္းစာႏွင့္ သေဘာတူ အက်ဳိးသက္ေရာက္ ေသာ ေသခါနီးဆဲ အသိသက္ေသမ်ား ေရွ႕ေမွာက္ေျပာဆို မွာၾကားထားျခင္းလည္း ရွိပါသည္။ ၄င္းမွာလည္း ေသတမ္းစာႏွင့္ အက်ဳိးတူ သက္ေရာက္သည္။
၇။ သားသမီးေမြးစားျခင္း
ရွိပါသည္။ မိဘႏွစ္ပါးစလံုးက ျဖစ္ေစ၊ တစ္ဦးဦးက ျဖစ္ေစ ေမြးစားႏိုင္သည္။ မိဘႏွစ္ဦးစလံုး သေဘာတူ ေမြးစားျခင္းသာမ်ားသည္။ ေမြးစားခံရမည့္သူ၏ အသက္အရြယ္ ကန္႔သတ္ခ်က္ မရွိပါ။ ႏို႔စို႔အရြယ္ကပင္ ႏို႔တိုက္ေမြးစားေလ့ ရွိသည္။
၈။ သားသမီးမ်ား ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ျခင္
လင္မယား ကြာရွင္းသည့္အခါတြင္ သားသမီးကေလးမ်ားကို သူတို႔၏ ဆႏၵအရ ခြဲယူ၍ျဖစ္ေစ၊ လံုး၀ မယား (သို႔) လင္အား အပ္ႏွင္းေပး၍ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ခြင္
၉။ မယားစရိတ္၊ ကေလးစရိတ္
လင္ကမယားအေပၚ မျပဳစုမေကၽြးေမြးျခင္းျဖင့္
၁၀။ အေထြေထြ
ရခိုင္ လက္ထပ္ထိမ္းျမားမွဳ၊ကြာရွင္
မွတ္ခ်က္။ ။ ရခိုင္ျပည္နယ္မွ ရခိုင္ယဥ္ေက်းမွဳႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေတာင္းခံခ်က္အရ ေမာင္ေတာၿမိဳ႕နယ္ ျပည္သူ႔ေကာင္စီ၏ ေမးျမန္းခ်က္ကို ၁၉-၈-၈၆ ေန႔က ေျဖဆိုေပးခ့ဲရျခင္း ျဖစ္သည္။
နတ္ျမစ္-စန္းေအာင္
(အရွင္ စကိၠႏၵ- ရခိုင္ယဥ္ေက်းမွဳမ်ား အမွတ္(၆)မွ-)
ေဖ့ဘြတ္မွကူးယူေဖာ္ျပသည္...။
